Wat is piekeren?
Piekeren is een activiteit waarbij we herhaaldelijk “tegen onszelf praten” over negatieve dingen die mogelijk in de toekomst gaan gebeuren en waar we angstig voor zijn. In ons hoofd bediscussiëren we een gebeurtenis keer op keer en bedenken we scenario’s voor wat er zou gebeuren als het echt uitkomt. Dit maakt piekeren een instrument om te proberen mentaal ‘problemen op te lossen’ die niet plaats hebben gevonden (of wellicht nooit plaats zullen vinden). We benoemen hier ‘proberen’ omdat er vaak geen oplossing uit voorkomt. Vaak denken we dat piekeren problemen oplost. Echter, probleem-oplossend denken houdt iets anders in en komen we later op terug.
Piekeren is herhaaldelijk negatief denken, waarbij we blijven steken in gedachten over negatieve dingen in de toekomst. Deze negatieve vorm van denken wordt een vicieuze cirkel waar we steeds moeilijker uit kunnen komen. Het denkproces voedt onze angstige gevoelens en het onderwerp waarover we piekeren wordt steeds groter in onze gedachten.
Wat als... ?
Bij piekeren vragen we ons over het algemeen af wat er in de toekomst gaat gebeuren. Dit gaat over gebeurtenissen waar we angstig voor zijn.
Piekeren begint vaak met: Wat als…
- Wat als ik mijn afspraak niet op tijd haal?
- Wat als ik een fout maak op werk?
- Wat als ik mijn toets niet haal?
- Wat als er iets met mijn kind(eren) gebeurt?
- Wat als er iets met mijn ouders gebeurt?
- Wat als ik zenuwachtig word?
- Wat als ik ziek word?
- Wat als hij/zij het niet goed vindt wat ik doe?
De ‘wat als’ vragen kunnen gaan over je omgeving (extern) of over jezelf (intern, wat als ik ziek word).
Welke 'wat als' vragen stel jij jezelf?
Een voorbeeld van een 'wat als' en de gedachten die erbij horen kunnen er zo uit zien:
Je ziet dat wat begon bij de vraag, wat als ik mijn baan kwijt raak? resulteert in ‘Ik zal niks meer hebben’. Piekergedachten zijn aanstekelijk, voor je het weet maak je je zorgen over een scenario waarvoor eerst 10 andere gedachten realiteit moeten worden.
Gebruik dezelfde structuur om te kijken welke ‘wat als’ voor jou van toepassing is en waar je jezelf naartoe denkt.
Piekeren doen we allemaal, belemmert het ons functioneren dan wordt het een probleem
Uit onderzoek is gebleken dat we ons allemaal zorgen maken, dit is normaal. Het wordt problematisch als we er zoveel tijd aan besteden dat het ons belemert in ons fuctioneren.
Zo hou je piekeren in stand
Wanneer we consequent bepaald gedrag vertonen is dit omdat we geloven dat het ons iets oplevert. Ook als dit gedrag eigenlijk destructief is voor ons (mentale) welzijn. De beloning is dan hoger dan de nadelige gevolgen.
Bij piekeren spelen 'niet helpende' overtuigingen een fundamentele rol. Deze kunnen positief of negatief zijn.
Positieve niet-helpende overtuigingen
- Piekeren helpt mij om oplossingen te vinden voor problemen
- Piekeren helpt me om problemen te begrijpen
- Piekeren motiveert mij om dingen te doen
- Piekeren bereidt mij voor op het ergste
- Piekeren helpt mij om negatieve/vervelende gebeurtenissen te voorkomen
- Piekeren voorkomt vervelende dingen
- Piekeren maakt mij nuttig
- Piekeren laat zien dat ik het serieus neem
- Piekeren geeft mij controle over de situatie
Positieve niet-helpende overtuigingen
'wat als' Negatief denken en verhoogde piekerlevels
Door je positieve overtuigingen over wat piekeren voor je betekent, ben je snel verleid om de negatieve gedachten naar je toe te trekken. Dit draagt bij aan het zijn van een ‘piekervampier’
Negatieve niet-helpende overtuigingen
Het komt ook voor dat we ons zorgen maken om het zorgen maken. We piekeren dan over het feit dat we piekeren. Hierbij speelt de overtuiging dat piekeren de gezondheid zal schaden mentaal of fysiek. Ook kan de overtuiging spelen dat het piekeren niet te controleren is en nooit op zal houden.
Welke postitieve en negatieve niet-helpende overtuigingen herken je bij jezelf?
Probeer te bedenken welke positieve en negatieve niet-helpende gedachten bij jou een rol spelen.
Niet-helpende strategieën om je piekergedrag de baas te zijn
Wanneer we piekeren willen we daar op een snelle manier van af komen. Er zijn manieren die we gebruiken om toch zelf van het piekeren af te komen, echter helpen deze zelden:
Mentale methoden
- Onderdrukken van de zorgen/piekeren. Bijvoorbeeld door jezelf te vertellen 'stop met zorgen maken'
- Proberen de gedachten te relativeren. 'Ah de kans dat het gebeurt is toch klein'
- Jezelf proberen af te leiden met iets anders
- Positief reframen: Het komt wel goed
Methoden vanuit gedrag
- Overmatig bevestiging zoeken bij anderen. Bijvoorbeeld continu met een naaste/partner contact zoeken om je zorgen te bespreken
- Overmatig informatie opzoeken over de dingen waarover je piekert. Bijvoorbeeld continu dingen opzoeken/checken op internet
- Drugs, alcohol of eten om de zorgen/piekeren te onderdrukken
- Situaties ontwijken die het piekeren triggeren. (Iemand ontmoeten, een nieuwe baan, ingaan op een uitnodiging)
Deze methoden werken zelden omdat het manieren zijn om je gedachten te onderdrukken. Uit onderzoek blijkt juist dat hoe meer we een gedachte proberen te onderdrukken, hoe intenser deze terugkomt. Dit betekent dat we juist meer gaan piekeren, waardoor we weer het idee krijgen dat het piekeren niet te controleren is.
Denk niet aan een blauwe olifant op een roze bal
Probeer 60 seconden niet aan een blauwe olifant in een roze tutu dansend op een roze bal te denken.
De cirkel van piekeren
Onze overtuigingen en gedachten zorgen ervoor dat het piekeren juist kan toenemen. Hierdoor kunnen we terecht raken in de vicieuze cirkel van piekeren. In het midden van de cirkel staan de 'wat als' gedachten.
‘Wat als’gedachte en piekerlevels staan in het midden van de cirkel. Hier begint het.
Wordt beïnvloed door ‘wat als’ gedachte. ‘Wat als’ wordt beïnvloed.
Wordt beïnvloed door ‘wat als’ gedachte. ‘Wat als’ wordt beïnvloed.
Wordt beïnvloed door ‘wat als’ gedachte. ‘Wat als’ wordt beïnvloed.
Wordt beïnvloed door ‘wat als’ gedachte. ‘Wat als’ wordt beïnvloed.
Wat kun je er aan doen?
In dit deel hebben we doorgenomen wat piekeren is, waardoor het ontstaat en hoe het in stand gehouden wordt. In het volgende deel gaan we in op de mogelijkheden om piekeren echt de baas te worden.
Wat tot slot van belang is om te weten:
